Jacek Kaczmarski: Z XVI-wiecznym portretem trumiennym rozmowa

Nie patrz na nas z wyrzutem pyszny szaławiło,Bądźże z sercem otwartym dla dzieci swych dzieci.Od twoich czasów sławnych tyle się zmieniło,Że aż szkoda zawracać tym głowę Waszeci.Mało wiemy o tobie, coś na Turka chadzał,Węgra królem obierał i tratował Szweda,Ale patrzył i tego, by obrana władzaNie zabrała ci czasem, czegoś sam jej nie dał.A nie dałeś jej prawa by ci grozić drewnemBo przed Bogiem za posła nie chcesz Jezuity,By na takie cię pola mogła słać bitewne,Gdzie krew i rany - twoje, a cudze profity.A my, co rusz, to przed kimśKolejnym - na kolanach;Dalekośmy odeszliOd siły Waszmość Pana.Po wciąż to nowych dworachPętamy się nie w porę;Kochamy się w honorach,Nie znamy się z honorem.Łypnij na nas łagodniej okiem wyrazistymCo widziało królestwa twojego Wiek Złoty,Zamiast łajać nas z trumny za sprawą artysty,Że są czasy kolosów i czasy miernoty.Rzymskim prawem się szczycisz opartym na sile:Dłoń złocisty pas maca, kręci wąs sumiasty;Ale wyrozumiałość - to siły przywilejUrodzony z rozumu na twój wiek szesnasty.Czemuś synów nie uczył, z czegoś sam korzystał,Że czapka rozum grzeje, by nie skapiał chyłkiem?Rychło jeden za drugim - poseł czy statysta -Czapkowali rozumem, a myśleli tyłkiem.I my - na byle słowoNa tylne stajem łapki;W zawiei z gołą głowąSzukamy własnej czapki.W tym, co zostało z włościW dziedzictwie po waszmościach -Brakuje nam mądrości,Kochamy się w mądrościach.Patrz na nas jak uważasz, pyszny szaławiło,Jest czego ci zazdrościć, jest i za co karcić.Choć dawno już cię nie ma - cennie ci się żyło,A ci, co się cenili - byli tego warci.Znaczyło słowo - słowo, sprawa zaś gardłowaKończyła się na gardle - które ma się jedno;Wtedy się wie jak życie w pełni posmakować,A ci, w których krew krąży - przed śmiercią nie bledną.Koniem dla nich istnienie! - Trzeba znać ogiera;Pięści słucha, czy pieśni, czy rwie się w step czy w tłum;I umieć nie spaść, kiedy piersi pęd rozpieraA spadłszy, szepnąć jeszcze - equus polonus sum!A my, nie z własnej winy,Aż się przyznawać hadko -Nie znamy już łacinyI z polskim nam niełatwo.Lecz ujrzy przodek w grobieNa co nas jeszcze stać:Bo się kochamy - w sobie!Nie pragnąc - siebie - znać!